Kalibotan sa mga Pulong

Balik-lantaw sa Inabanga,  Bohol                                                 Ni FELIX B. DARAY If you want to understand today, you will have to search yesterday.---Pearl Buck             Sa kanhiayng panahon sa wala pa mahiabot ang mga Espanyol sa Pilipinas, diha nay mga lumad nga nagpuyo sa daplin  sa bukana  sa dakong suba nga mibuga sa dagat nga nag-uwang sa Cebu ug Bohol. Nindot pa kaayo ang kinaiyahan, diin lab-as pa ang mga  kasapaan ug kahanginan.  Way pay polusyon ug hugaw  ang atong kadagatan. Bugnaw kaayong langoylangoyan sa  bukana diin nagtimbog ang tubig sa dagat ug suba. Ilang gikahadlokan nga adunay malumos  ug adunay di na makita  kay gitukob sa buaya. Giingon nga matag tuig ang suba mangayo og ‘abang’ mao nga gitawag nila ug  Suba sa ‘Inabangan.’ Ug sa pagligid sa mga katuigan gitawag ang lugar og Inabanga.             Sa dihang  napundar na ang unang hugpong- sa-pumuluyo o first  settlement sa mga Espanyol sa Cebu nidtong 1596, mipadal

Bismag: Gikahimut-an sa Aplaya Elementary School Ni FELIX B. DARAY             Mainiton ug maabiabihong pahiyom ang ilang gisugat kanako sa kanhi kong mga kaubang magtutudlo niadtong Mayo 31, 2017, dihang nahibalik ko sa Aplaya Elementary School sa Digos City Division diin ako nagretiro niadtong Enero 2012, lima ka tuig nang milabay. Apan ang gikahimut-ag maayo mao ang dalang  78 ka kopyang  Bisaya magazine nga gisaad kong  i- donate sa eskuylahan.             “Kining mga magazine   magamit gyod sa mga Grade 2 ug Grade 3 para sa dugang basahon o supplementary reading materials sa pagtudlo, gamit ang Mother Tongue, sa karong K-12 Programa sa DepEd,” pasabot nako sa ila.             “ Salamat gyod Sir,” tubag nila samtang nag-iyahay og bira aron makasilip sa magazine , kay matod pa nila, wa na sila karon kakita ani sa mga bookstore. “Ako man gani, molighot kog adto sa Manila Bulletin Office sa Davao aron lang makapalit labi nag naay napatik nga tampo,” ingon nako, samtang

Si Cabang: Irong Bayani Si Cabang: Irong  Bayani Ni Felix B. Daray  (  napatik sa Bisaya, Hulyo 3, 2013)                                 Ang iro giila nga pinakamahigalaon nga hayop o  most friendly animal . Inig abot nimo sa balay gikan sa imong lakaw, malipayon kaayo nga mokitiw-kitiw ang ikog ug molukso-lukso sa kahinagop. Dili madinumtanon. Kon imong bunalan kay nakasala, pagka taod-taod, mokitiw ang ikog kon imong tawagon.                  Ang   German Sheperd ,  gimanso sa mga army nga  sniper  sa bomba. Atong  makita sa mga terminal nga maoy pasimhoton sa mga bagahe. Kadtong dagko nga iro nga gitawag og  Polish dog , gihimo nga  security  sa mga dato kay kaya nilang pakaonon ug karne.                 Atong mahinumdoman kadtong iro nga si Saver nga sikat kaayo sa TV kay daghan og tricks  nga mahimo ug masugo pa gyod.  Daghang paagi,  maingon ta nga makatabang ang iro gawas  nga mobantay sa atong balay. Atong tukion karon ang makasaysayang si Cabang nga nahimon

Ang Nahikalimtang Biyahe ni Jose Rizal Ni FELIX B. DARAY             Usa sa mga hiyas ni Jose Rizal mao ang iyang pagka adventurous o pagkabiyahedor. Nahiabot siya sa nagkalaing-laing lugar sa Europa diin siya nagtungha sa mga notadong unibersidad, nagsulat og mga libro ug mga nobela, ug hangtod nanambal siya sa mata.             Sa dihang nahibalik siya sa Pilipinas niadtong 1892 gikan sa Hongkong. Gitukod niya ang  Liga Filipina usa ka sosyal nga asosasyon, ug gituohan sa mga Espanyol nga subersibong kalihokan batok kanila. Gisilotan siya  ug gi- exile sa Dapitan, Zamboaga del Sur, niadtong Hulyo 7, 1892. Didto, nagtudlo siya  sa mga kabataaan ug nagpraktis sa iyang propesyon, ang pagpanambal sa  mga sakit sa mata. Nagbuhat siyag irrigation ug nagtudlo bahin sa panguma diin gikahimut-an siyag maayo. Ang iyang kita sa pagpanambal gihatag sa lungsod para ipanindot sa lugar sama sa pagbutang og street light .             Sa mga tunga- tunga sa tuig 1895, nagsulat siya s

Ang Pagkahanaw sa atong Kanhiayng Kultura Ni Felix B. Daray (napatik sa Manila Bulletin sa Bisaya Magazine, Nob, 9,2016)     Usa ka gabii dihang nahiuli ko sa Bohol, midalikyat kog suroy ubos sa among karaang balay. Hayag ang kagabihon; daktol ang  buwan. Mihangad ko ug gitutokan ang iyang kahayag. Mikuhit sa akong panan-aw ang mga langgam nga  nag-utaw-utaw sa ibabaw; dihay miagik-ik, may mikupokupo sa sanga sa lansones, may mga bunga nga nangahulog. Milantaw kog balik ug daw gisanapan sa lunhawng panganod ang bulan. Mopid-ok unya mobalik ra usab ug dan-ang ang iyang bulawanong silaw.     ”Kaanindot ug katahom sa bulan,” nakatuaw ko sa hilom.   Nanumbalik ang akong panahon sa kabatan-on nga  sama niini, madungog nako ang tinagingting sa gitara uban sa mananoyng awit nga “bulan pagkatahom mo, sama ka maanyag nga bulak nga akong gimahal, pagkaanindot sa imong silaw” gikan sa mga nagharana. Kini ang sagad buhaton sa mga ulitawo sa pagpadayag sa ilang gugma sa mga bulak nia

Ang Pagkahanaw sa atong Kanhiayng Kultura Ni Felix B. Daray (napatik sa Manila Bulletin sa Bisaya Magazine, Nob, 9,2016)     Usa ka gabii dihang nahiuli ko sa Bohol, midalikyat kog suroy ubos sa among karaang balay. Hayag ang kagabihon; daktol ang  buwan. Mihangad ko ug gitutokan ang iyang kahayag. Mikuhit sa akong panan-aw ang mga langgam nga  nag-utaw-utaw sa ibabaw; dihay miagik-ik, may mikupokupo sa sanga sa lansones, may mga bunga nga nangahulog. Milantaw kog balik ug daw gisanapan sa lunhawng panganod ang bulan. Mopid-ok unya mobalik ra usab ug dan-ang ang iyang bulawanong silaw.     ”Kaanindot ug katahom sa bulan,” nakatuaw ko sa hilom.   Nanumbalik ang akong panahon sa kabatan-on nga  sama niini, madungog nako ang tinagingting sa gitara uban sa mananoyng awit nga “bulan pagkatahom mo, sama ka maanyag nga bulak nga akong gimahal, pagkaanindot sa imong silaw” gikan sa mga nagharana. Kini ang sagad buhaton sa mga ulitawo sa pagpadayag sa ilang gugma sa mga bulak nia